Những lý do thường dẫn đến li dị như vợ hoặc chồng bắt nhân tình, bỏ bễ nhiệm vụ trong gia đình, hay một trong hai người tuyệt đường sản xuất, có những bất hòa dẫn đến chửi mắng đánh đập nhau… Người gây ra việc li dị bị xử phạt rất nghiêm, nhất là trong trường hợp đã có con
Trường hợp đôi trai gái này thương xót nhau đến mức chẳng thể bỏ nhau được, họ có thể dẫn nhau đến một vùng đất xa để chung sống. Đứa bé còn nhỏ thì nhất thiết phải sống với mẹ.
Mười ba tuổi đã có thể gả chồng và thường họ lấy chồng vào năm mười lăm tuổi. Họ quan niệm vợ chồng lấy nhau được xem như chuôi dao với lưỡi dao, như lửa với tro, nên ít có tình trạng chồng hoặc vợ bắt nhân tình, để dẫn đến li dị nhau. Nếu vi phạm sẽ phải chịu trừng phạt rất nghiêm, vì tội loạn luân này đôi trai gái phải trần truồng ăn vào máng heo trước sự chứng kiến của dân làng, giống như trường hợp giao cấu với thú vật.
Cặp bồ được coi như một trọng tội và bị luật tục trừng phạt. Con trai thuộc dân tộc khác hoặc dân tộc Mạ nhưng ở buôn khác muốn cưới vợ trong buôn, phải đến ở nhà gái, vừa làm việc với dân làng để sinh sống, vừa trợ giúp nhà gái. Khi cặp vợ chồng người Mạ li dị, nếu người chồng bỏ vợ thì theo quy tắc của buôn làng người chồng phải để lại toàn bộ của cải, nhà cửa, ruộng vườn cho người vợ và ra đi tay không, về với gia đình ba má của mình.
Vợ chồng người Mạ gắn bó với nhau không chỉ vì tình cảm thương tình thuần tuý. Xử phạt nghiêm khi li dị Ở người Mạ vợ chồng li dị nhau là một vấn đề rất liên hệ đối với đôi vợ chồng và cả hai họ dâu gia. Sau thời kì làm lụng, tích lũy được ít vốn họ có thể quay về làng cũ mua một con heo hoặc trâu để chịu phạt.
Trường hợp vi phạm này bị trị nặng như tội loạn dâm trong một dòng máu. Trường hợp hai vợ chồng đã có con với nhau, đứa con sẽ quyết định, nó thích sống với ai và người cha hoặc mẹ phải có nghĩa vụ nuôi nấng.
Trước kia, chế độ hôn nhân ở người Mạ thường có quan hệ hôn nhân trong bộ tộc, ngày nay trong quan hệ hôn nhân người Mạ đã cho phép con gái trong làng được lấy chồng xa
Mà theo “quy tắc” hôn nhân của người Mạ, hai họ sui gia trong cùng một thế hệ được khuyến khích hôn phối qua lại. Chuyện xét xử không chỉ do họ hàng mà còn do hội đồng già làng thu xếp một cách rất cẩn trọng, do việc li dị của hai người, thường dẫn đến sự cắt đứt quan hệ tốt đẹp giữa hai họ đã trở nên dâu gia.
Thường ngày khi chồng hay vợ chết, người góa phải để tang một năm. Trường hợp này người Mạ rất quý và gia đình phía người vợ rất sẵn sàng bằng lòng để cả hai hoặc ba chị em cùng lấy một chồng. Trong hôn nhân họ tuân thủ rất nghiêm nhặt lệ luật của buôn làng, ít có trường hợp li dị và vi phạm lệ làng. Lễ chạm trán cho cô dâu, chú rể. Sau hai hoặc ba năm, khi nhà gái và buôn làng có thiện cảm tốt với chàng trai, thì gia đình nhà gái với già làng mới cho phép tổ chức cưới.
Họ nhà trai mang lễ phẩm đến nhà gái. Cho phép đàn ông lấy vợ lẽ Ở người Mạ, hôn nhân một vợ, một chồng bền vững, vợ chồng gắn bó với nhau rất sâu nặng, tuy tầng lớp người Mạ cho phép người đàn ông có vợ lẽ, nhưng hiện tượng cưới vợ lẽ không nhiều. Đa số đàn bà người Mạ có chồng sớm.
Kẻ gian dâm vừa phải ngả vạ để tạ tội với thần, vừa phải đền bù cho người bị phụ tình một số tài sản theo sự xét xử của tòa án phong tục. Thường sau khi cưới vợ, chàng trai ở hẳn bên buôn của vợ và gia đình mới được gây dựng này trở nên thành viên của buôn làng. Heo hoặc trâu này được mang trình cúng và mời cả làng cùng ăn, sau đó gia đình và làng xóm mới bỏ qua chuyện cũ.
Tình trạng ly hôn ít xảy ra trong các làng người Mạ, khi vợ chồng ly hôn phải được chủ làng bằng lòng mới hợp thức theo phong tục Mạ
Sau khi chia tay nhau, hai người đều có thể tự do đấu cuộc hôn nhân mới. Thường những người cưới vợ lẽ là những người giàu, có cơ ngơi rộng lớn (nhiều vườn, ruộng, gia súc) cần có thêm người để coi ngó, chăm chút, phần nhiều là chủ làng.
Những “quy tắc” hôn nhân được ứng dụng cả đối với bản thân và gia đình anh em, chị em kết nghĩa, cha con kết nghĩa hay cha đỡ đầu và con cháu của họ cũng phải tuân những “quy tắc” này. Nếu vợ quyết định bỏ chồng, người vợ cũng phải để lại tuốt tài sản cho chồng và ra về nhà bố mẹ tay không như trường hợp chồng bỏ vợ. Ảnh: bảo tồn tỉnh Lâm Đồng. Theo Làng Việt.
Tuy nhiên người chồng có thể miễn tuân theo luật tục này và có thể tái hôn khi chưa miễn hạn tang, nếu anh ta được gia đình người vợ kí vãng cho phép hoặc anh ta lấy chị em gái của người vợ quá cố. Phần đông đàn ông lấy vợ lẽ là do yêu cầu của công việc hơn là vì thói ong bướm.
Họ có thể lấy bất cứ người nữ giới nào, thế nhưng đàn ông người Mạ thích lấy em vợ làm vợ lẽ, được như vậy thì gia đình vẫn hòa thuận, vợ cả và vợ lẽ đều cùng chung sức chăm lo vun vén cho gia đình. Cấm hôn nhân cận huyết hệ Cũng giống như người Kinh, chế độ hôn nhân ở người Mạ cấm ngặt việc lấy nhau trong dòng họ gần như con chú, con bác ruột và con dì.
Từ quan hệ sui gia khăng khít như trên, dẫn đến chồng chết, vợ được lấy em chồng hoặc vợ chết, chồng được lấy em vợ, nếu hai bên đều tán thành để bảo vệ tài sản của gia đình lớn. Bắt bồ bị coi là trọng tội. Trong hôn nhân, người Mạ không cho phép thành hôn lẫn lộn thứ tự anh em, ví như người anh lấy cô em làm vợ, thì người em không thể lấy chị của vợ anh mình được.
